تحقیق ارشد حقوق – رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامیتحقیق كارشناسی ارشدموضوع:رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامیاستاد راهنما:آقای اصغرزادهدانشجوی كارشناسی علوم سیاسی فهرست مطالب عنوان چكیده………………&helliپایان نامه ارشد حقوق – رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامی|41013333|gbi40075458|پایان نامه ارشد حقوق – رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامی
این مطلب در مورد فایل دانلودی با موضوع پایان نامه ارشد حقوق – رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامی می باشد.

⚡دانلود

تحقیق ارشد حقوق – رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامیتحقیق كارشناسی ارشدموضوع:رویكردهای قوی و امنیت جمهوری اسلامیاستاد راهنما:آقای اصغرزادهدانشجوی كارشناسی علوم سیاسی

فهرست مطالب

عنوان

چكیده…………………………..

مقدمه…………………………..

سوال اصلی……………………….

سوال فرعی……………………….

فرضیات………………………….

روش تحقیق……………………….

مفاهیم و اصطلاحات…………………

علل انتخاب موضوع…………………

چهارچوب تئوریك…………………..

تعریف قوم و ملت………………….

تفاوت ملت و قوم………………….

قومتها و دولتها………………….

شكافهای اجتماعی و قومیت…………..

عوامل تشدید كننده شكافهای قومی…….

نظریات مربوط به بسیج قوی………….

نظریات مربوط به همگرایی و وحدت سیاسی.

قومت ها در ایران…………………

قوم ترك یا آذری………………….

قوم كرد…………………………

قوم بلوچ………………………..

قوم عرب…………………………

قوم تركمن……………………….

قوم لر………………………….

قومیت ها و تهدید امنیت ایران………

فرآیند شكل گیری تهدید…………….

رابطه امنیت و تهدید………………

امنیت و امنیت ملی………………..

قومیت ها و تهدید امنیت ملی ایران…..

افزایش هزینه ها در مناطق قومی نشین…

شیوه های حل و فصل منازعات قومی…….

راهكارهای پیشنهادی مدیریت قومی…….

نتیجه گیری و پیشنهادات……………

منابع و ماخذ…………………….

چكیده

قوم یا قومیت در انگلیسی از واژه Ethnie مشتق شده و در زبان یونانی Ethnos به مردمانی اطلاق می شود كه بیش از پیدایش دولتهای تك شهری بصورت عشیره ای یا قبیله ای زندگی می كردند. ویژگیهای قوم و ملت تقریباً یكسان هستند كه پیوندهای خویشی در اقوام قویتر از ملت است و علاوه بر این ملت به دنبال حاكمیت سیاسی است تفاوت اساسی بین ملت و قومیت بوجود آمدن دولت ملی می باشد. یكی از عوامل تشدید كننده شكافهای قومی زبان می باشد كه این تمیز قومی و به تعبیر جان اقوام است. مذهب یكی دیگر از عوامل تشدید كننده گرایشات قومی است نخبگان سیاسی تاثیر زیادی در ناسیونالیسم منفی و كاذب قومی دارند. بی اعتیادی به نارضایتی اقتصادی و سیاسی زمینه اعتراض وشورش را به همراه خواهد داشت و نظریات مختلف نیز در این زمینه قابل توجه است.

رابطه جودری میان امنیت و تهویه مورد توجه قرار گرفته است و نیز به این امر كه چه شیوه هایی برای حل و فصل نازمات قومی بكار گرفته می شد. و چندین راپیشنهادی برای مدیریت قومی در نظر گرفته شده است كه مفصل در مورد آن اشاره می گردد.

مقدمه:

امروزه امنیت بعنوان اصلی ترین شاخص و عنصر رشد تعالی یك جامعه تلقی می‌گردد امنیت نیز بدون وجود انسجام و وحدت سیاسی تامین نمی گردد، به علاوه چگونگی دست یابی به انجام و وحدت سیاسی نیز وابستگی شدیدی به مدیریت سیاسی جامعه دارد، قومیت در دنیای امروز بعنوان متغیری تقریباً مفار با انجام و وحدت و بدین دلیل تهدید كننده امنیت مطرح می گردد. جمهوری اسلامی ایران بعنوان كشوری كه در جرگه كشورهای كثیر القوم قرار گرفته است شاید حادترین شرایط و معضلات امنیتی نهفته قومی را در میان این كشورها دارا باشد. آنچه ایران را از سایر كشورهای كثیر القوم متمایز می نماید استقرار اقوام در حاشیه و نوار مرزی كشور و نیز همسایگی هر یك از آنها با اكثریت قومی آن سوی مرز است.

در چنین شرایطی بسترسازی لازم برای ایجاد و انسجام یكپارچگی و وحدت بین اقوام مستلزم تلاش پیگیر و برنامه ریزی ویژه ای می باشد كه مدیریت سیاسی كشور می‌بایستی برای دست یابی به آن اهتمام جدی ورزد تبیین چگونگی تهدید امنیت ملی از ناحیه قومیتها، معرفی اقوام ایرانی و در نهایت راه كارهای حل منازعات قومی عمده‌‌ترین مسایلی هستندكه در این نوشتار بدانها پرداخته خواهد شد.

نگارنده با افزار به بضاعت ناچیز علمی خود، آنچه را در توان داشته در تهیه مطالب و تدوین این رساله به كار گرفته و بالمال از وجود ایران و اشكال نیز مصون نخواهد بود اگر هم موقعیتی در این راه حاصل گشته باشد، مرهون حوصله، دقت و ارشادات ارزنده استاد گرانقدر جناب آقای دكتر امیر محمدحاجی یوسفی می باشد كه در طی مدت انجام این پژوهش دلسوزانه حقیر را یاری و از اندوخته علمی خویش بهره مند نموده اند. در اینجا لازم می دانم از قبول زحمتی كه فرموده اند نهایت سپاسگزاری و قدردانی را به عمل آورم، همچنین از راهنماییهای استاد مشاور جناب آقای حق پناه و همه عزیزانی كه بنده را مورد تشویق و لطف خویش قرار دادند، تشكر و سپاسگزاری می نمایم.

سوال اصلی:

پرسش اصلی این پژوهش عبارتست از این كه چه تهدیداتی از ناحیه قومیتها متوجه امنیت ملی ایران است و مدیریت دولت برای این كه از قومیتها در جهت تقویت امنیت ملی بهره برداری نماید چگونه باید باشد.

سوال فرعی:

برای پاسخگویی به پرسش اصلی فوق، مجموعه پرسشهای فرعی زیر مد نظر قرار خواهند گرفت:

1- قومیت یعنی چه؟

2- چگونه می توان حساسیت قومیتها را نسبت به سیاستگذاری نظام حكومتی تقدیل نمود؟

3- چگونه می توان زمینه مشاركت سیاسی فعال قومیتها را بیش از پیش فراهم كرد؟

4- چگونه باید اهمیت قومیتها را در دیدگاه سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان حكومتی تبیین نمود؟

5- چگونه می توان از توان بالقوه و بالفعل قومیتها برای مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی بهره برد؟

6- چگونه می توان احساس جدایی طلبی قومیتها را تضعیف كرد؟

فرضیه:

فصول مختلف این گزارش و رساله تلاشی در جهت آزمون و اثبات فرضیه ذیل می‌باشد:

در مدیریت قومی كارآمد (جلب مشاركت اقوام، تقویت حس ملی، جذب نخبگان قومی و افشای توطئه و منافع بیگانگان) موجب تضعیف منابع تهدید امنیت ملی از سوی قومیتها در ایران خواهد شد. برای تسهیل آزمون و اثبات فرضیه كلی فوق می‌توان آنرا به فرضیه های جزئی تر به شرح ذیل تقسیم نمود:

– در برنامه ریزی های اساسی كشور قومیتها جایگاه واقعی پیدا ننموده اند.

– عدم توجه به اصول قانون اساسی در رابطه با قومیتها باعث دلسردی و عدم مشاركت سیاسی آنان شده است.

قومیت ها جایگاه مهم و اساسی در ذهنیت و دیدگاه نخبگان طراز اول حكومتی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران نداشته اند.

– در رفع معضل بیگاری و مشاركت اقتصادی مناطق قومی اقدامات شایسته بعمل نیامده است.

– عدم وجود برابری در حقوق و فرصتهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی برای قومیتها بسیار بحث انگیز است.

روش تحقیق:

برای تكمیل این گزارش و رساله بیشتر از روش كتابخانه ای بهره برده شده است. طبق گفته فراهم نبودن شرایط انجام چنین تحقیقی در نظام آموزشی و اداری كشور، مشكلات عدیده ای برای نگارنده جهت دسترسی به منابع و یا مصاحبه وجود داشته است.

منابع:

برای تدوین این رساله بیش از 60 مورد كتاب، فصلنامه، رساله، روزنامه و بولتن مورد استفاده قرار گرفته كه اهم عناوین آنها در فهرست منابع آورده شده است.

مفاهیم و تعاریف:

1- قومیت: این صاطلاح به خود آگاهی سیاسی گروههای مختلف زبانی، مذهبی و نژادی در یك سرزمین نسبت به هویت خود و نیز تفاوت قائل شدن میان خود و سایر گروههای ساكن در همان منطقه اشاره دارد (1).

2- مدیریت: مدیریت، فرآیند به كارگیری موثر كارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی بسیج- منابع و امكانات، هدایت و كنترل است كه برای دستیابی به اهداف سازمانی و براساس نظام ارزشی مورد قبول، صورت می گیرد.

3- مدیریت سیاسی: یعنی توان سیاست سازی به گونه ای كه زمینه مشاركت گسترده اقوام و جلب حمایت عمومی را باعث گردد.

4- هویت: عبارت از مجموعه خصوصیات و مشخصات اساسی اجتماعی و فرهنگی، روانی، فلسفی، زیستی و تاریخی همسان است كه به رسایی و روایی بر ماهیت یا ذات گروه به معنی یگانگی یا همانندی اعضای آن با یكدیگر دلالت كند و آنها را در یك ظرف زمانی و مكانی معین بطور مشخص و قابل قبول و آگاهانه از سایر گروهها و افراد متعلق به آنها متمایز كند.

5- بران سیاسی و اجتماعی: حالت و فرآیندی است كه با آن تعادل و ثبات ناپدیدی شود و از انتقالی نسبتاً اجتناب ناپذیر به سوی شرایط و اوضای دیگر خبر می‌دهد، هرگاه پدیده ای بطور منظم معمولی و آن گونه كه از قبل پیش بینی می‌شد جریان نیابد حالتیاز نابسامانی پدید می آید[1].

6- نارضایتی: شرط لازم برای بحرانهای سیاسی و اجتماعی است، چنانچه خواسته‌ها و نیازهای مشترك و عمومی اكثریت اعضاء جامعه به علت قصور و یا تغییر نخبگان در حد معقول و مقبول برآورده نشود و در خمیر آنان حالت ناكامی پدید آید، نارضایتی بروزی ناید و این امر خود زمینه ساز بروز انواع رفتارهای جمعی ناهنجار و خشونت آمیزی می باشد.

7- نخبگان قومی: یعنی كسانی كه از لحاظ فكری و سیاسی در راس سلسله مراتب اقوام قرار می گیرند.

8- امنیت: از دید و ؟؟؟؟ امنیت در معنای عینی قصدان تهدید در برابر ارزشهای كسب شده را مشخص می نماید و در معنای ذهنی، فقدان ترس و وحشت از وجود تهدید بر ضد ارزشها را معین می كند.

9- جدایی طلبی: احساس بیگانگی از نظام سیاسی حاكم و تلاش برای استقلال و یا الحاق به واحد سیاسی همجوار.

علل انتخاب موضوع:

دهه های پایانی قرن بیستم میلادی با تحولات اساسی در ساختار نظام بین‌المللی همراه بود كه از جمله آنها فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و تشكیل كشورهای مستقل براساس میراث فرهنگی و نژادی و همچنین تجزیه یوگسلاوی سابق و تشكیل چند كشور براساس زیر ساخت قومیتی باعث گردید كانونهای بحران ساز سیاسی و امنیتی جهان در طی آن برآیند كه با بدست گرفتن اهرم قومیت به تضعیف امنیت ملی كشورهای چند قومی و تعقیب و تامین منافع و مطامع خویش بپردازند قومیت در شكل و وسعت نظام اجتماعی و سیاسی ایران در طول تاریخ وجود داشته و در بیشتر واقع نیز به عنوان یكی از عوامل اصلی در ظهور و سقوط حكومتها و دولتها در گذشته نقش اساسی ایفاء نموده است.

نظام ج.ا.ا نیز از ابتداء درگیر مشكلاتی از ناحیه قومیتها بود و چه بسا اگر تدبیر خردمندانه رهبر كبیر انقلاب در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی در مورد قومیتها موثر واقع نمی شد. اكنون كشوری با چنین شكل و وسعت بر نهه گیتی وجود نداشت، هم اكنون نیز مسئله قومیتها یكی از اهم مسایل نظام سیاسی، اجتماعی و امنیتی ایران محسوب می گردد كه بایستی راهكارهای لازم در برخورد با آن مد نظر قرار گیرد.

فصل دوم: چهارچوب تئوریك

تعریف قوم و ملت: مرزبندی دو مفهوم قوم و ملت و جدا كردن آن دو از یكدیگر كاری است دشوار اما هر كدام را بصورت جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم.

– قوم:

قومیت گرایی و كشمكشهای قومی در طول تاریخ در زندگی سیاسی و تكوین و افمعلال دولتها تنش داشته اند. در كشورهای چند نژادی و چند قومی نظیر افغانستان و لبنان… نژادهای تحت سلطه با توسل به نظریه حقوق طبیعی و برابری انسانها موجب بروز كشمكشهای سیاسی و قومی شده اند و تسلط یك قوم یا نژاد بر دستگاه دولتی باعث نارضایتی و رنجش اقوام دیگر شده است واژه قوم در قرآن هم آمده است، این واژه بالغ بر پنجاه بار در قرآن تكرار گشته و به معنی عشیره، قبیله، گروه و حتی ملت به مفهوم محدود آن به كار رفته است به كارگیری این واژه در قرآن معمولاً همراه با یك صفت منفی بوده است، مانند قوم الظالمون، القوم الظالمین القوم الكافرین، فرهنگ فارسی عمید واژه قوم را به معنای گروه مردم، جماعتی از خویشاوندان و اقوام و جمع معنا كرده است. فرهنگ لاروس عربی به عربی این را از قوم ارائه داده است «القوم الجماعه من الناس تولف بینهم وحدت اللغه و التقالید و التقافه و اسباب المصالح المشترك». یعنی قوم عبارت از مردم است كه دارای وحدت گویش (زبان) كنش و بینش و منافع مشترك بوده باشند. پس وحدت زبانی و داشتن منافع مشترك یكی از ویژگیهای اقوام می باشد.

قوم یا قومیت در انگلیسی از واژه Ethnie مشتق شده است درزبان یونانی Ethnos به مردمانی اطلاق می شد كه پیش از پیدایش دولتهای تك شهری، بصورت عشیره ای یا قبیله ای زندگی می كردند با پیدایش امپراتوری روم شرقی، این واژه وارد زبان لاتین شد و بصورت Ethnicus درآمد و از آن در قرن شانزدهم میلادی صفت Ethnique را ساختند، در قرن نوزدهم از واژه فوق اصطلاح Ethnography مشتق گردید و آن را مردم نگاری نامدیدند كه قوم شناسی در پی آن پدید آمد. با بررسی این واژه مشخص می شود كه همزمان بودن، عنصر اساسی و شاید اصلی ترین و اساسی ترین عنصر تشكیل یك قوم باشد، پس قوم یك گروه اجتماعی است كه در سرزمین معین زندگی می كند و اعضای آن اشتراكات تاریخی، فرهنگی و زبانی با هم دارند كه آنها را از اقوام دیگر متمایز می كند.

ملت:

ملت معادل واژه Nation در زبان انگلیسی است كه خود از واژه Natire به معنی زاییده شدن گرفته شده است Natire نیز خود در اصل از واژه لاتین Nature مشتق شده كه به معنی طبیعت است. از مهمترین جلوه های طبیعت خاك است و چنین پیداست كه مردم ساكن در خاك معینی را ملت نامیده اند. این مردم با یك رشته پیوندها، همچون زبان، مذهب، نژاد، تاریخ، فرهنگ و عوامل سیاسی و اقتصادی با هم متحد شده اند و به همین لحاظ دارای هویت مشترك می شوند چنان كه از اینتعریف بر می آید ملت اصطلاحی است كه در مورد اجتماع مردم دارای علقه های قومی بستگی به كار می رود، رضا داوری معتقد است كه ملت دارای سه خصوصیت است كه عبارتند از: استقلال، قدرت و حاكمیت به نظر وی ملت هنگام بوجود می آید كه این سه خصوصیت وجود داشته باشند.

تفاوت ملت و قوم:

بعضی ها معتقدند كه مفهوم ملت از قوم گسترده تر است و معمولاً در بسیاری از موارد ملت شامل چند قوم می شود. ویكتوگوزولف یكی از قوم شناسان معروف قوم را چنین تعریف كرده است:

قوم یا همبودی قومی، یك سازمان اجتماعی تشكیل یافته است كه بر بهینه سرزمین معینی قرار دارد و شامل مردمی است كه در طول تاریخ با هم پیوندهای اقتصادی، فرهنگی، خویشی و… برقرار كرده اند و دارای زبان، ویژگیهای فرهنگی (شامل دین نیز می شود) پیوندهای خویشی، ارزشهای اجتماعی و سنتهای مشترك می باشند. در گذشته مشخصات خونی و نژادی نیز ملحوظ، شده ولی امروز در پی اندر آمیختگی آنها دیگر به حساب نمی آیند. اسمیت هفت ویژگی زیر را برای ملت بر می شمارد و میان قبایل و گروههای قومی با ملت تمایز قایل می شود و معتقد است این دو برخی از ویژگیهای ملت را دارا می باشند.

– تمایز فرهنگی

– همجواری سرزمین و تحرك داخلی

– جمعیت نسبتاً زیاد

– روابط سیاسی خارجی

– احساس و وفاداری قابل توجه گروهی

– عضویت مستقیم و یا حقوق شهروندی برابر

– همگرایی عمومی اقتصادی حول محور یك نظام كار مشترك

از دیدگاه وی گروههای قومی پنج ویژگی نخست را دارا می باشند ولی یك ملت هر هفت ویژگی را داراست گروههای قومی در مواجهه با ملت دو راه در پیش دارند: یا در ملت ادغام شوند كه در آن صورت وفاداری به ملت برای آنها در اولویت قرار می گیرد و این پیش زمینه وحدت ملی و امنیت ملی است یا این كه سعی كنند كه هویت قومی خود را حفظ كنند كه در این صورت با گذشت زمان همراه با ادعای تجزیه طلبی امنیت كشور را به مخاطره خواهند افكند. پس یكی از تفاوتهای اساسی بین ملت و قومیت بوجود آمدن دولت ملی می باشد كه قومها در این دولت؟؟؟ می‌شوند و همه تبدیل به یك ملت واحد می گردند.

واژه قومیت در نیمه دوم قرن بیستم میلادی مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفت و كشمكشهای مسلحانه میان دولتهای مركزی و اقلیتهای قومی و مذهبی در برخی از كشورهای جهان باعث تشدید علاقه محققان به پدیده قومیت شد.

قومیت و دولتها:

در جامعه شناسی سیاسی مبحث اقلیتهای قومی و ملی و رابطه آنها با دولت مركزی بسیار مهم می باشد البته در اقلیتهای ملی و قومی تمایلی به جدا شدن از كشور را ندارند و این بستگی به میزان وفاداری آنها به دولت مركزی دارد كه به دلایل مختلف این وفاداری هم متفاوت است. سیاست دولت مركزی نیست به اقلیتهای ملی و قومی نیز متفاوت است ممكن است سیاست دولت در جهت حفظ هویت فرهنگی اقلیتهای قومی جذب و یا ادغام آنها در درون فرهنگ و قومیت مركزی مثل اقدامات رضا شاه در ایران باشد. برخی از دولتها دارای جمعیت ناهمگون هستند و از چندین گروه زبانی، نژادی و مذهبی تشكیل شده اند كه هر گروه با همگون شدن با گروههای دیگر به مخالفت بر می خیزد و سعی می كند اصالت خود را حفظ نماید. ایران نیز دارای اقلیتهای قومی متفاوتی است كه در طول تاریخ عقب ماندگیهای اقتصادی نواحی تحت سكونت اقوام نسبت به مناطق مركزی جدایی فرهنگی، زبانی و دینی آنها را تشدید كرده است. به همین علت پس از جنگ جهانی دوم به دلیل آمادگی شرایط درونی و دخالت نیروهای خارجی، ایران شاهد خیزشهای قومی وقوم گرایی در آذربایجان و كردستان بوده است.

شكافهای اجتماعی و قومیت:

از دیدگاه جامعه شناسی سیاسی نوع، شمار و نحوه صورتبندی شكافهای اجتماعی هر جامعه برحسب عوامل گوناگون ممكن است تغییر كند از این دیدگاه شكافهای فرهنگی، قومی، زبانی و مذهبی محصول، «تصادفات تاریخی» و چگونگی تكوین یك كشور از نظر تاریخی بوده اند. مثلاً وجود تنوعات قومی در یك كشور ناشی از عوامل گوناگون است كه یكیاز مهمترین آنها تاریخ كشور است. از این رو برخی از كشورهای امروزی كه مسابقه تاریخی امپراتوری داشته اند، تركیب بیشتری از اقوام و مذاهب، گروههای زبانی را به خود گرفته اند.

عوامل تشدید كننده شكافهای قومی1- زبان:

زبان مهمترین عنصر تمیز قومی و به تعبیر «فیخته» جان اقوام است. زبان كه از عناصر جهان نمادی است عامل اصلی پیوند انسانها با هم و از وسایل عمده تعبیر و تفسیر واقعیات است. مفهوم عمومی زبان عبارت از مجموعه نهادها و نشانه هایی است كه در گفتار و نوشتار و كردار به كار می رود شامل سمبل ها و معادلات ریاضی و نظریه های علمی و تظاهرات هنری از قبیل نقاشی، تئاتر و غیره است.

2- مذهب:

مذهب یكی دیگر از عوامل تشدید كننده گرایشات قومی است بویژه وقتی كه افراد گروه قومی با مقدمات خویش در جامعه روبرو شوند.

3- ناسیونالیسم منفی و كاذب قومی:

در این حالت فرد می كوشد با افسانه بافی و تعریف تاریخ، هویت جداگانه ای برای خود دست و پا نماید و از این طریق باعث تحریك حس ناسیونالیستی سایر افراد قوم و در نتیجه تشویق و اقدام به مبارزه علمی گردد، در این خصوص نخبگان قومی تاثیرگذاری زیادی بر قومها دارند.

4- نارضایتی اقتصادی و سیاسی:

این مسئله وقتی بروز می كند كه افراد گروه قومی در دست یابی به منافع و مشاغل مساوی با سایر گروههای قومی ناكام بمانند، در صورتی كه این شكل با بی اعتنایی دولت مركزی همراه باشد زمینه اعتراض و شورش را به همراه خواهد داشت.

ناسیونالیسم قومی:

مفهوم جدید ناسیونالیسم از دو بخش تشكیل شده است و به عبارت دیگر ناسیونالیسم مركب از دو جزء است یكی جغرافیایی و سیاسی است و دیگری فرهنگی و قومی و زبانی، ناسیونالیسم فرهنگی مبتنی است بر آگاهی ملی (قومی) برخاسته از فرهنگ جوامع گوناگون كه از عناصری چون زبان، مذهب، خاطره های تاریخی و آرمانهای مشترك تشكیل می گردد. از این نوع ناسیونالیسم گاه به آگاهی قومی و گاه با اندكی تسامع به آگاهی ملی تعبیر شده است، ناسیونالیسم قومی به معنای احساس عمیق تعلق وفاداری به یك گروه قومی در برابر وفاداری به یك واحد ملی از پیش موجود می باشد. بنابر اهمیت پایدار قومیت گیرای بر مبنای ناسیونالیسم قومی تئوریهای مختلفی در صدد تحلیل آن برآمده اند كه از آن جمله تئوریهای حیات اجتماعی، نوسازی، ماركیست، لنینسیتی، استعمار داخلی، كثرت گرایی قومی، تئوریهای سیستم ها و مدارهای چند متغیری وغیره می باشد. مجموعه چنین تئوریهایی از تحلیل منازعات قومی در ارائه راه حل به این پدیده از سه رهیافت نظری مختلف نشات می‌گیرد.

1) رهیافت بسیار قدیمی كه قومیت را خطری، طبیعی و اجتناب ناپذیر می‌پندارد.

2) رهیافت ابزارگرایانه كه قومیت را اصولاً ابزار نخبگان در جهت تعقیب رقابت آمیز منابع ومنافع مادی و سیاسی خود می داند.

3) رهیافت ساختار گرایانه كه به قومیت بعنوان یك ساختار اجتماعی و به هویتهای قومی بعنوان مسائل در حال تغییر و تكوین و در عین حال لاینحل و فراموش ناشدنی می نگرد.

نظریات مربوط به بسیج قومی1- نظریه رقابت بر سر منابع:

این نظریه از سوی جامعه شناسان و محققان علوم سیاسی نظیر «گلیزر» «مونیسیهان» و نیز «خانم سوزان اولزاك» مطرح شده است. براساس این نظریه، ادغام سیاسی گروههای قومی در داخهل یك دولت- ملت باعث می شود كه رقابت بر سر منابع به ویژه مشاغل دولتی، انگیزه عمده كشمكش میان اقوام را فراهم آورد.

2- نظریه استعمار داخلی:

در این تئوری نگرانی عمده دولت مركزی جلوگیری از جریانهای گریز از مركز و سعی در حل این جریان در داخل كشور و جلوگیری از سیاسی شدن عوامل زبانی، قومی و یا نژادی و مذهبی می باشد.

3- نظریه انتخاب حسابگرانه:

اساس این نظریه آن است كه افراد شهر براساس محاسبه سود و زیان دست به اقدام می زنند و مشاركت افراد در جنبشهای اجتماعی و دست زدن به اقدام جمعی زمانی صورت می گیرد كه سود این مشاركت بر زبان آن بچربد. این نظریه در واقع بر عامل انسانی در واگرایی سیاسی و بسیج قومی تاكید می كند.

4- نظریه رقابت نخبگان:

با توجه به این تئوری در حقیقت حلق هویت قومی و بسیج گروههای قومی زبانی و مذهبی در جهت اهداف سیاسی و تا حد زیادی نتیجه فعالیتهای نخبگان دانسته می‌شود. در جریان جنگ قدرتی كه بین آنها و دولت تمركزگرا و اقتدار طلب برای دست یافتن به قدرت سیاسی و نفوذ اجتماعی صورت می گیرد، این نخبگان از عناصر فرهنگی در جهت ایجاد پایگاه و كسب حمایت سیاسی مردمی سود می جویند و با توسل به اختلافات زبانی و مذهبی در جهت بسیج قومی اقدام می كنند.

5- نظام بین‌المللی و خود مختاری اقوام:

نظریه های قبلی بیشتر نیز نقش نیروهای داخلی در ظهور قومیت گرایی و جدایی طلبی آنها از مركز تاكید می كردند و نقش نظام بین‌المللی را نادیده می گرفتند. اما از نظر برخی از پژوهشگران روابط بین‌المللی برای درك پدیده كشمكشهای قومی باید نظام سیاسی مبتنی بر قدرت را در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار داد. زیرا رابطه مستقیمی میان نوع و كیفیت نظام بین‌المللی (دو قطبی، چند قطبی، سلسله مراتبی و…) و میزان مناقشات قومی و بین‌المللی وجود دارد[2].

نظریات مربوط به همگرایی و وحدت سیاسی1- اندیشمندان كلاسیك:

در مقابل وحدت و یكپارچگی یك كشور، پراكندگی و نفاق و تجزیه و چند دستگی وجود دارد كه گاه اختلافات قومی و نژادی و یا جغرافیایی و گاهی تفاوتهای ایدئولوژیك، اجتماعی و یا گرایشات سیاسی باعث تجزیه و فروپاشی در جوامع می‌گردد كه بعضی از این عوامل ممكن است در جهت دستیابی و یا حفظ وحدت ملی نقش مثبتی ایفاء نماید.

2- نظریه های اندیشمندان معاصر:

اندیشمندان معاصر كه در مورد وحدت سیاسی كار كرده اند، غالباً از اصول وظیفه گرایان الهام گرفته اند وظیفه گرایان انگشت روی تاسیسات و نهادهای پذیرفته شده‌ای مانند حاكمیت، ملی‌گرایی، انحصارطلبی و سایر اشكال جدایی و تجزیه ملتها گذارده‌اند و نارسائیهای وحدت سیاسی را ناشی از آن می دانند.

مغز و اصل همه مباحث تئوریك كه در باب قومیت صورت گرفته است تا حدودی روشن می نماید كه وجود اقوام در قلمرو و سرزمین هر واحد سیاسی در نظام بین‌المللی می تواند منبع خطر و جدایی طلبی و در نهایت تهدید كننده وحدت ملی و سرزمین در نتیجه نابود كننده امنیت ملی واحدهای سیاسی باشد. از آنجا كه ایران كشوری است كه با پدیده قومیت گرایی روبرو می باشد به تبع امنیت ملی آن می تواند از این زاویه با چالش جدی روبرو گردد.

[1] – آلن، بیرو، فرهنگ علوم اجتماعی، باقر ساروخانی، ج2، تهران، كیهان، 1370، ص 73.

[2] – عبدالعلی قوام- پیشین، ص 258.

جزییات بیشتر📜